5 bước xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả cho doanh nghiệp

Tôi đã chứng kiến nhiều doanh nghiệp thất bại chỉ vì thiếu một chiến lược kinh doanh rõ ràng. Thực tế, xây dựng chiến lược kinh doanh không đơn giản là chỉ đặt mục tiêu mà còn phải xác định con đường cụ thể để đạt được thành công. Việc xác định chiến lược kinh doanh đúng ngay từ đầu chính là chìa khóa tạo lợi thế cạnh tranh bền vững. Vậy sau đây hãy cùng tôi tìm hiểu về các bước để xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả cho doanh nghiệp.

Chiến lược kinh doanh có thể hiểu đơn giản là “bản đồ đường đi” giúp doanh nghiệp xác định rõ mình muốn đến đâu, đi bằng cách nào và khác biệt ra sao so với đối thủ. Chiến lược kinh doanh không gói gọn trong những khẩu hiệu về sứ mệnh hay tầm nhìn, chiến lược kinh donh còn bao gồm những định hướng cụ thể để doanh nghiệp phát triển bền vững.

Trong thực tế, tôi từng gặp nhiều doanh nghiệp vì thiếu một chiến lược kinh doanh rõ ràng mà hoạt động rời rạc, chỉ giải quyết vấn đề trước mắt, không nhìn được dài hạn. Khi thị trường biến động, họ thường bị động, tốn nhiều nguồn lực nhưng không mang lại hiệu quả. Điều này cho thấy chiến lược chính là nền tảng để doanh nghiệp đi đúng hướng, tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro.

Một chiến lược tốt sẽ giúp doanh nghiệp:

• Định hướng dài hạn: Có mục tiêu rõ ràng để đội ngũ biết mình đang làm gì và sẽ đi tới đâu.
• Phân bổ nguồn lực hợp lý: Tránh lãng phí thời gian, tiền bạc vào những mảng không mang lại giá trị.
• Tạo sự liên kết nội bộ: Nhân viên và quản lý cùng hướng tới một mục tiêu chung.
• Gia tăng năng lực cạnh tranh: Không chỉ bằng giá hay quảng cáo, mà bằng lợi thế khác biệt thật sự.

Khi một công ty biết cách xác định chiến lược kinh doanh phù hợp với thị trường và thế mạnh của mình, họ dễ dàng tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Ngược lại, nếu thiếu chiến lược, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng “đứng núi này trông núi nọ”, vừa tốn kém vừa kém hiệu quả. 

Để một chiến lược kinh doanh không chỉ dừng ở ý tưởng mà thật sự đi vào thực tế, doanh nghiệp cần cụ thể hóa nó bằng kế hoạch chi tiết. Bạn có thể tham khảo cách lập kế hoạch kinh doanh chi tiết dành cho người mới năm 2025 - hướng dẫn giúp lập kế hoạch kinh doanh cụ thể và đo lường được hiệu quả.

2. Những yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh

Khi xây dựng một chiến lược kinh doanh, doanh nghiệp cần hiểu rõ những yếu tố có thể tác động trực tiếp đến định hướng và kết quả. Sau đây là 8 yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp:

• Mục tiêu kinh doanh: Mục tiêu là kim chỉ nam cho toàn bộ chiến lược. Nếu không có mục tiêu rõ ràng, doanh nghiệp dễ bị phân tán, làm nhiều việc nhưng không mang lại giá trị. Ngược lại, khi mục tiêu cụ thể, bạn sẽ dễ tập trung nguồn lực và đo lường hiệu quả.
• Phạm vi hoạt động: Doanh nghiệp cần xác định rõ phạm vi thị trường và khu vực hoạt động. Phạm vi càng rõ, chiến lược càng tập trung, giúp tận dụng tốt nguồn lực và tránh tình trạng “ôm đồm” quá nhiều.
• Lợi thế cạnh tranh: Lợi thế cạnh tranh chính là lý do khiến khách hàng chọn bạn thay vì đối thủ. Nó có thể là giá tốt, dịch vụ nhanh, chất lượng cao hay trải nghiệm khác biệt. Nếu không xác định rõ lợi thế, doanh nghiệp sẽ khó nổi bật trên thị trường.
• Năng lực cốt lõi: Chiến lược phải dựa trên những gì doanh nghiệp thực sự làm tốt (Đội ngũ nhân sự, công nghệ, tài chính hay quy trình vận hành). Nếu vẽ ra chiến lược vượt quá khả năng thực tế, việc thực thi sẽ gặp nhiều rủi ro.
• Chân dung khách hàng: Hiểu rõ khách hàng mục tiêu là ai, họ có thói quen mua sắm thế nào, điều gì thúc đẩy họ chi tiền,… sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng sản phẩm, thông điệp và kênh phân phối hiệu quả hơn.

• Xu hướng thị trường: Thị trường luôn thay đổi, vì vậy doanh nghiệp cần nắm bắt kịp thời các xu hướng mới. Điều này giúp chiến lược luôn phù hợp và không bị lỗi thời.
• Đối tác cung ứng: Nhà cung cấp và đối tác ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí, chất lượng và tiến độ. Một chiến lược kinh doanh bền vững luôn cần hệ thống đối tác ổn định và đáng tin cậy.
• Phương án dự phòng: Không phải lúc nào dữ liệu cũng đầy đủ, vì vậy doanh nghiệp cần có kịch bản linh hoạt để ứng phó khi có thay đổi. Điều này giúp chiến lược không bị “gãy” khi thị trường biến động.

Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc xác định khách hàng tiềm năng ngành hàng của mình, hãy xem ngay chân dung khách hàng tiềm năng của 30 ngành hàng hot nhất. Bài viết phân tích cụ thể từng nhóm khách hàng, từ thời trang, mỹ phẩm đến F&B, giúp bạn dễ dàng áp dụng trực tiếp vào chiến lược kinh doanh của mình.

Có chiến lược kinh doanh cụ thể, tuy nhiên để triển khai chiến lược kinh doanh hiệu quả không thể thiếu sự hỗ trợ của các phần mềm quản lý bán hàng. Phần mềm quản lý bán hàng Nhanh.vn - Giải pháp giúp các nhà bán hàng quản lý sản phẩm, quản lý kho hàng, đơn hàng, khách hàng, nhân viên chỉ trên một nền tảng tiện lợi. 

3. Các bước xây dựng chiến lược kinh doanh cho doanh nghiệp

Để có một chiến lược kinh doanh hiệu quả , doanh nghiệp cần đi theo từng bước cụ thể. Việc lên chiến lược rõ ràng ngay từ đầu sẽ giúp doanh nghiệp định hướng chính xác, giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng thành công trong kế hoạch kinh doanh.

Bước 1: Xác định mục tiêu kinh doanh

Mọi chiến lược đều bắt đầu từ việc xác định mục tiêu rõ ràng. Doanh nghiệp cần trả lời: Mình muốn đạt được gì trong 1 - 3 năm tới? Chẳn hạn tăng trưởng doanh thu 20%, mở rộng sang thị trường mới hay nâng cao tỷ lệ khách hàng quay lại. Khi mục tiêu cụ thể, các phòng ban sẽ dễ dàng phối hợp và đo lường hiệu quả hơn.

Để thiết lập mục tiêu không mơ hồ mà thực tế, bạn có thể áp dụng quy tắc SMART trong kinh doanh. Quy tắc này giúp mục tiêu vừa rõ ràng, vừa đo lường được, lại gắn liền với kết quả cụ thể.

Bước 2: Nghiên cứu và phân tích thị trường

Nghiên cứu thị trường là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp xây dựng chiến lược kinh doanh sát thực tế và đúng nhu cầu khách hàng. Ở bước này, cần tập trung vào 3 nhóm phân tích chính:

• Xu hướng và tốc độ tăng trưởng ngành: Doanh nghiệp cần theo dõi thị trường đang đi lên hay bão hòa, nhu cầu khách hàng có thay đổi gì và đâu là xu hướng mới nổi. Chẳng hạn, trong ngành bán lẻ, việc mua sắm online tăng nhanh sau dịch đã buộc nhiều cửa hàng truyền thống phải đầu tư kênh thương mại điện tử.
• Mức độ cạnh tranh và áp lực từ đối thủ: Sử dụng mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Porter, doanh nghiệp có thể đánh giá sức ép đến từ: đối thủ hiện tại, đối thủ tiềm năng, sản phẩm thay thế, nhà cung cấp và khách hàng. Điều này giúp xác định mức độ cạnh tranh trong ngành bạn định kinh doanh đến đâu và đâu là “điểm tựa” để tạo khác biệt.
• Phân tích môi trường vĩ mô (PESTEL): Yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ, môi trường và pháp lý đều ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh. Chẳng hạn các chính sách khuyến khích thanh toán không tiền mặt đã mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp cung cấp giải pháp ví điện tử.

Điểm mấu chốt trong bước này là phải xác định nhu cầu chưa được đáp ứng của khách hàng. Tôi từng thấy một doanh nghiệp nhỏ trong lĩnh vực đồ uống đã thành công khi tập trung vào phân khúc “đồ uống lành mạnh ít đường” một khoảng trống mà các "ông lớn" chưa khai thác. Đây chính là ví dụ rõ ràng cho việc nghiên cứu kỹ thị trường trước khi quyết định hướng đi cho doanh nghiệp.

Bước 3: Đánh giá thực trạng và chân dung khách hàng

Trước khi hoạch định chiến lược kinh doanh, doanh nghiệp cần nhìn thẳng vào nội lực của mình để biết rõ “điểm mạnh để phát huy” và “điểm yếu cần khắc phục”. Những yếu tố quan trọng cần xác định bao gồm:

• Tài chính: khả năng vốn lưu động, dòng tiền ổn định hay không, mức độ sẵn sàng đầu tư cho dài hạn.
• Nhân sự: đội ngũ có kỹ năng, tinh thần và quy mô đủ để đáp ứng mục tiêu kinh doanh chưa.
• Thương hiệu: mức độ nhận diện, uy tín trên thị trường, khả năng giữ chân khách hàng.
• Công nghệ và quy trình: hệ thống hiện tại có đáp ứng được tốc độ phát triển và nhu cầu khách hàng không.

Song song với đó, việc phân tích khách hàng mục tiêu cũng là yếu tố then chốt. Doanh nghiệp cần trả lời:

• Khách hàng là ai (độ tuổi, giới tính, thu nhập, nghề nghiệp…)?
• Hành vi tiêu dùng của họ ra sao (mua online, mua tại cửa hàng, hay qua kênh trung gian)?
• Điều gì thúc đẩy họ ra quyết định mua hàng (giá cả, chất lượng, thương hiệu hay dịch vụ đi kèm)?
• Vấn đề lớn nhất họ đang gặp phải là gì mà doanh nghiệp có thể giải quyết?

Từ những thông tin đó, doanh nghiệp sẽ xây dựng được chân dung khách hàng mục tiêu. Chân dung khách hàng rõ ràng giúp xác định: thông điệp cần truyền tải, kênh phân phối nên ưu tiên, và cách tiếp cận nào hiệu quả nhất.

Một ví dụ thực tế là một cửa hàng thời trang trẻ em từng loay hoay vì bán nhiều mẫu nhưng không giữ được khách. Sau khi phân tích, họ nhận ra nhóm khách hàng chính là các bà mẹ 25 - 35 tuổi, mua sắm chủ yếu qua Facebook và thường quan tâm đến sự an toàn, chất liệu vải. Nhờ hiểu rõ về tâm lý cũng như hành vi của khách hàng, cửa hàng tập trung quảng bá “vải cotton an toàn cho bé”, tăng livestream trên Facebook thay vì dàn trải trên nhiều kênh. Kết quả, tỷ lệ mua lại và doanh thu cải thiện rõ rệt.

Để đưa ra các quyết định kinh doanh chính xác dựa trên dữ liệu thực tế, hãy trải nghiệm giải pháp quản lý bán hàng toàn diện Nhanh.vn. Phần mềm tích hợp hơn 80+ báo cáo chi tiết về doanh thu, lợi nhuận, chi phí kinh doanh của doanh nghiệp. 

Bước 4: Chọn mô hình và lên chiến lược kinh doanh

Sau khi đã phân tích thị trường, nội lực và khách hàng, doanh nghiệp cần chọn mô hình kinh doanh phù hợp: Có thể là B2B (bán cho doanh nghiệp), B2C (bán cho người tiêu dùng), O2O (kết hợp online và offline) hay D2C (bán trực tiếp cho khách hàng, không qua trung gian).

Tiếp theo, cần xác định chiến lược cạnh tranh cốt lõi:

• Chi phí thấp: Tập trung tối ưu chi phí để bán với giá tốt nhất.
• Khác biệt hóa: Tạo điểm khác biệt về chất lượng, dịch vụ hay trải nghiệm khách hàng.
• Thị trường ngách: Chọn một phân khúc nhỏ nhưng chuyên sâu, ít cạnh tranh.

Song song với đó, doanh nghiệp phải thiết kế các chiến lược cụ thể cho từng mảng như marketing, sản xuất, phân phối, nhân sự. Việc phân bổ nguồn lực, ngân sách và thiết lập KPI rõ ràng sẽ giúp mọi hoạt động đều hướng về mục tiêu chung.

Nếu chưa rõ cách khai thác, bạn có thể tham khảo thị trường ngách là gì - lối đi riêng cho chủ shop nổ đơn ầm ầm để thấy rõ cách chọn đúng “miếng bánh nhỏ” nhưng lợi nhuận mang lại lớn.

Bước 5: Thực thi, theo dõi và tối ưu

Thực thi chiến lược là giai đoạn quan trọng nhất vì đây là giai đoạn biến kế hoạch trên giấy thành hành động thực tế. Doanh nghiệp cần:

• Phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng phòng ban, từng cá nhân để tránh chồng chéo và đùn đẩy trách nhiệm.
• Thiết lập timeline chi tiết cho từng hạng mục, giúp theo dõi tiến độ và kịp thời xử lý nếu có vấn đề phát sinh.
• Truyền thông nội bộ hiệu quả để mọi thành viên đều hiểu rõ mục tiêu, định hướng và cùng cam kết thực hiện.
• Xây dựng văn hóa thực thi với tinh thần chủ động - trách nhiệm - linh hoạt, từ đó tạo động lực và gắn kết đội ngũ.

Tuy nhiên, có một sự thật là không có chiến lược nào hoàn hảo ngay từ đầu, vì vậy doanh nghiệp cần thường xuyên kiểm tra và điều chỉnh. Một số việc cần làm:

• Thiết lập hệ thống theo dõi kết quả dựa trên KPI hoặc OKRs để biết chính xác chiến lược có đang đi đúng hướng không.
• Xác định phần hiệu quả và chưa hiệu quả, từ đó cải thiện hoặc thay đổi kịp thời.
• Linh hoạt điều chỉnh chiến thuật, thậm chí tái cấu trúc nếu thị trường biến động mạnh.

Điều quan trọng là phải coi đây là quá trình học hỏi liên tục. Doanh nghiệp nào duy trì được công việc đo lường, tối ưu thường xuyên sẽ ngày càng nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng tốt hơn với biến động thị trường.

Trong giai đoạn dịch bệnh, nhiều cửa hàng ăn uống đã nhanh chóng điều chỉnh chiến lược, từ bán tại chỗ sang tập trung giao hàng online. Nhờ đo lường phản hồi của khách hàng và số đơn hàng mỗi ngày, họ kịp thời tối ưu menu, đóng gói và dịch vụ, giúp doanh thu không bị gián đoạn.

Tôi tin rằng doanh nghiệp nào cũng có thể thành công nếu biết cách xây dựng chiến lược kinh doanh rõ ràng và gắn liền với thực tế. Điều quan trọng không phải là chạy theo xu hướng, mà là chọn con đường phù hợp với thực trạng của doanh nghiệp và khách hàng. Khi làm đúng, doanh nghiệp sẽ có nền tảng vững chắc để đi đường dài.